CNC tezgah programcisi, tezgah üzerindeki eksen sayisini ve bunlarin hareket yönlerini bilmek zorundadir.
Eksen isimleri ve dogrultulari tezgah tiplerine göre degisir. CNC Isleme merkezlerindeki eksen hareket
yönleri ile CNC Torna, CNC Tel Erezyon , CNC Dalma erezyon v.b. tezgahlardaki eksen hareket yönleri
birbirinden farklidir. CNC tezgahlarda her bir eksen bir harf ile belirtilirler. CNC tezgahlarda kullanilan
yaygin eksen isimleri lineer eksenler için X,Y,Z,U,V,W ve döner eksen için A,B,C seklinde belirtilir. Sekil-
1’de CNC Dik Isleme merkezine ait eksen hareket yönleri gösterilmektedir. CNC Takim tezgahlari
literatüründe, her bir tezgah tipi için; eksen hareketleri, bu eksenlere ait yönler, bu eksenlerin hangi harfler
ile belirtilecegi standart olsa da; bunlarin CNC tezgah kullanim kilavuzu incelenmek suretiyle tekrar teyid
edilmesi gereklidir. Temel kavramlar #1 kisminda bahsedildigi gibi eger programci, herhangi bir eksene,
veya ayni anda iki eksene, veya ayni anda üç eksene hareket verdirmek istediginde; bu eksene uygun
düsen harfin yanina, verilecek hareket miktarinin sayisal degerini yazmak zorundadir. Örnegin X ekseninin,
kullanilan programlama moduna bagli olarak (G90-mutlak-), program referans noktasindan 35.535 mm
uzakta olan bir konuma tasinmasi gerektiginde programda (G90) X35.535 seklinde bir kod vermesi gerekir.
Benzer sekilde X ekseninin, bulundugu noktadan (mevcut konumdan) 35.535 mm (X ekseni dogrultusunda)
uzakta olan noktaya hareket ettirilmesi için, (G91) X 35.535 seklinde hareketin kodlanmasi gereklidir.

Sekil 1- CNC Dik Isleme Merkezinde eksenler ve eksen hareket yönleri

Sekil 2- Kartezyen koordinat sistemi ve eksen isimleri, döner eksenler ve eksen isimleri

CNC Tezgahlarda lineer –dogrusal- hareket yapan eksenler X,Y, Z, U, V, W gibi eksen isimleri ile
adlandirilirlar. Ayni sekilde döner tabla v.b. gibi ünitelerden ibaret olan döner eksenler de; A,B ve C
seklinde kendilerine özgü isimler ile anilirlar. Burada yeri gelmisken kartezyen koordinat sisteminden ve
kartezyen koordinat sisteminde döner eksenlerin nasil belirtileceginden kisaca bahsedelim. Kartezyen
koordinat sistemi, uzayda aralarinda 90° (derece) açi bulunan üç düzlemin olusturdugu koordinat eksenleri
üzerinde tanimlanan sistemdir. Bu düzlemlerin kesisim noktasi orijin noktasi olarak adlandirilir. Kesisim
noktalarinda, her bir eksen dogrultusunda çizilen temel çizgiler ile olusturulan koordinat sistemi kartezyen
koordinat sistemi adini alir. Bu eksenler üzerinde bir döner eksen bulunmasi halinde ise; bunlar sirasiyla X
ekseni üzerindeki bir döner eksen A, Y ekseni üzerindeki bir döner eksen B ve Z ekseni üzerindeki döner
eksen ise C seklinde tanimlanir. Sekil-2’de kartezyen koordinat sistemi ve bunlara ait olan döner eksenler
gösterilmektedir. Simdi bir basit test olarak burada gösterilen döner eksenlerin Sekil-1’de gösterilen döner
eksenler ile uyumlu olup olmadigini kontrol ediniz. Görülmektedir ki yukarida bahsedilen kurala uyarak
eksen isimleri adlandirilmaktadir.
Sekil-2’de tanimlanan döner eksenlerde programlama sirasinda, koordinat degerleri derece cinsinden
belirtilir. Örnek olarak mutlak programlama modu kullanilmak suretiyle verilen (G90) B45.0 kodu, X
ekseni üzerinde tanimlanan döner eksenin, eksen referans noktasina (is parçasi sifir noktasi) göre 45
derece dönmesi için verilen koddur.